به نقل از «همشهری آنلاین»

تداوم تعلیق مذاکرات ؛ چرا طرف‌های برجام دیگر تمایلی به گفت‌وگو ندارند؟ | اتباع زندانی ۷ کشور اروپایی در ایران و یک بازی چند وجهی برای خلاصی از فشار

تاریخ انتشار: ۲۳ اردیبهشت ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۷۷۴۱۳۵۶

همشهری آنلاین – گروه سیاسی: با هشت ماهه شدن توقف مذاکرات احیای توافق هسته‌ای گمانه‌زنی‌ها درباره ادامه وضعیت فعلی ادامه دارد. برخی کارشناسان معتقدند که وضعیت کنونی قابل ادامه دادن نیست اما با توجه به انتخابات پیش روی آمریکا، توافق ایران، چین و عربستان تغییراتی بر معادلات روی می‌دهد. از سوی دیگر انتشار اخباری از سوی رسانه‌های غربی باز هم موضوع مذاکرات هسته ای ایران را در فضای رسانه ای پر رنگ کرد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

ادعای بلومبرگ ؛ کاهش نظارت آژانس بر برنامه هسته‌ای ایران | گروسی: بازرسان به‌طور جدی تحت تأثیر تصمیم ایران قرار گرفتند

اروپا آمریکا را در مورد ایران تحت فشار گذاشت | طرح توافق موقت چیست؟

ابولقاسم دلفی سفیر و دیپلمات پیشین و تحلیل‌گر مسائل بین‌الملل در گفت‌وگو با همشهری آنلاین درباره ذی‌نفعان و متضرران وضعیت امروز صحبت کرد. دلفی معتقد است که فقط رژیم اسرائیل از طولانی شدن توقف و تعلیق مذاکرات ایران و غرب سود می‌برد.

در ادامه مشروح این گفت‌وگو را می‌خوانید.

توقف رسمی مذاکرات ایران و طرف‌های برجام هشت ماهه شد. ادامه این شرایط تعلیق به سود کدام طرف‌هاست و ذی‌نفعان اصلی آن چه کشورهایی هستند؟

شرایط فعلی در کلیت خود به نفع هیچ یک از طرف‌ها نیست. اگر مذاکرات از سر گرفته شود و به سمت حل و فصل مسائل پیش رود طبیعتا همه طرف‌ها به اندازه خود نفع می‌برند. امروز اروپایی‌ها شرایط خوبی ندارد. جنگ اوکراین و فشارهای روسیه و پیامدهای این جنگ برای اقتصاد، امنیت و انرژی اروپا مشکلاتی را برای آن‌ها به وجود آورده است. هر چند که اروپایی‌ها با نوعی سختی کشیدن و تحمل گرفتای‌ها در حال عبور از شرایط فعلی است. از سوی دیگر روسیه نیز تصور می‌کرد که با حمله به اوکراین ناتو را از مرزهای خود دور می‌کند اما امروز می‌بینیم که نه تنها موفق به این کار نشده بلکه کشورهای جدید شمال اروپا نیز در نتیجه تهاجم روسیه به ناتو پیوستند. بنابراین سلاح‌های اعضای ناتو به وفور در اختیار اوکراین قرار گرفته و آن‌ها با این سلاح در حال نبرد با روسیه هستند.

از سوی دیگر آمریکایی‌ها در سال قبل از انتخابات هستند و شرایط خاصی در این زمان در آمریکا حاکم می‌شوند. احزاب حاضر هستند برای انتخابات از همه چیز بگذرند تا بتوانند قدرت را به دست بیاورند. اگر شرایط به سمت تعدیل و حل و فصل شدن مسائل با ایران پیش برود جمهوری خواهان و دموکرات‌ها هر یک به نوعی نفع خواهند برد. هر چند که تفسیر آن‌ها متفاوت است و دو حزب درباره اینکه مذاکرات به چه سویی برود همسو نیستند. همچنین وضعیت سیاسی آمریکا تحت‌الشعاع وضعیت اسرائیل نیز هست و مسئله امنیت این رژیم برای آن‌ها همواره از اولویت بالایی برخوردار است. بنابراین اسرائیل نیز بخش دیگری از این معادله است و این رژیم ذی‌نفع دیگر شرایط موجود است.

ایران در این معادله چه جایگاهی دارد؟

از نظر ایران مذاکرات و رسیدن به راه حل احیای توافق هسته‌ای بهترین و شاید تنها پنجره‌ای است که می‌تواند ما را از شرایط فعلی خارج کند. وضعیت امروز یعنی توقف مذاکرات و بی میلی به ازسرگیری آن و تشدید فشارهای بیرونی بر ایران خواسته اسرائیل است. این تعلیق بهترین شرایط را برای اسرائیل فراهم می‌کند و به زعم آن‌ها فشار بیشتر بر ایران فضای تنفسی برای این رژیم به وجود می‌آورد. این در حالی است که این رژیم در بدترین شرایط داخلی است و مشکلات عدیده در داخل اعم از دولت بی ثبات به وجود آمده است. پس عدم تداوم مذاکرات و ادامه وضعیت فعلی به سود هیچکس به جز اسرائیل نیست.

سوی دیگر ماجرا این است که ایران عنصر اصلی در معادله‌ای است که می‌تواند مذاکرات را دوباره به جریان بیاندازد. در دولت سیزدهم مذاکراتی انجام شده و در ادواری از آن دو طرف به توافق نزدیک شدند. اما شواهد درباره میزان تمایل ایران به مذاکرات و تعهداتی که به شرق دارد فضایی را به وجود آورده که پیگیری مذاکرات دور به نظر می‌رسد. نکته دیگر اینجاست که در صورت حل نشدن مشکلات با آژانس مذاکرات هسته‌ای نیز به نتیجه نمی‌رسد. بنابراین ایران چندان به مشکلات با آژانس بها نمی‌دهد و اگر گه‌گداری اتفاقات و توافقاتی روی دهد نیز زودگذر است.

به نظرتان توافق ایران با عربستان چقدر بر وضعیت گفت‌وگوها با غرب تاثیرگذار است؟

اتفاقی که با توافق سه جانبه ایران، چین و عربستان رخ داده تحولات داخل منطقه را به هم ریخته است. ایران بر اساس موافقت نامه سه جانبه امنیت و ثبات خلیج فارس را متعهد شدیم و در آن مشارکت داریم. این موضوع یکی از خواسته‌های آمریکا هنگام خروج از توافق هسته‌ای بوده است و یکی از دلایلی که آن‌ها بحث برجام دوم و سوم را مطرح می‌کردند. اما امروز ثبات منطقه‌ای با مشارکت ایران در حال رخ دادن است. سوریه در حال بازگشت به اتحادیه عرب و تبدیل شدن به کشوری عادی است. جنگ یمن نیز در آستانه رسیدن به پایان و مذاکره و صلح این کشور با عربستان است.

ادامه این روند به لبنان و ریاست جمهوری این کشور می‌رسد. این نقطه‌ای است که باید توجه بیشتر به آن داشته باشیم و می‌تواند ایران منطقه و اروپا را به یکدیگر وصل کند. اروپایی‌ها به ویژه فرانسه بسیار در ثبات لبنان ذی نفع است و ما می‌توانیم در این وضعیت فضای تنفسی برای خود ایجاد کنیم.

اما باید توجه کنیم که ثبات و امنیت منطقه‌ای تاثیری بر وضعیت اقتصادی ما ندارد. یعنی تحریم‌ها تغییری نمی‌کند و محدودیت‌های شدید بانکی همچنان به قوت خود باقی است. این در حالی است که فشارهای دیگری با موضوع حقوق بشر و سپاه پاسداران که اروپایی‌ها آن را مطرح می‌کنند نیز بر ایران اضافه می‌شود. موضوع دو تابیعتی‌های زندانی در ایران نیز در محافل غربی‌ها مطرح است و اهرم فشاری بر ایران شده است.

غربی‌ها که در ظاهر از این توافق‌ها و همگرایی منطقه‌ای استقبال کردند اما در اصل چه نگاهی به این وضعیت دارند؟

تحلیلی که غربی‌ها بیشتر آن را مطرح می‌کنند این است که ایران با خلاص شدن از موضوع مذاکرات هسته‌ای و بستن پنجره آن با قراردادن سه جانبه ثبات و امنیت نسبی در منطقه برای خود ایجاد کردیم. در چنین شرایطی آن‌ها معتقد هستند که ایران تبدیل به نیروی مشخص برای فشار برا اسرائیل شده است و نشانه‌های آن را سفر رییس جمهور به سوریه و سفر وزیر خارجه به لبنان و رفتن به مرز با اسرائیل و اتفاقات که کرانه باختری رخ داده می‌دانند. بنابراین آن‌ها فشار بیشتر بر ایران می‌آورند و شرایطی را تدارک می‌بینند که تداوم فشار وجود داشته باشد.

این وضعیت به وجود آمده و نتیجه آن این شده که ما با افزایش فشارها می‌خواهیم اهرم‌های خود را به بازی بگیرم. آزادشدن دو زندانی دو تابیعتی فرانسوی نیز در همین راستا رخ داد. ایران می‌خواهد که اروپا را تحت الشعاع قرار دهد. امروز اتباع ۶ یا ۷ کشور اروپایی در ایران زندانی هستند و این موضوع در نشست پنج شنبه گذشته سران اتحادیه اروپا نیز مطرح شده است. از سوی دیگر با وجود اینکه تبادل زندانیان با آمریکا با وجود توافق‌های مقدماتی در عمان متوقف شده است. این دیپلماسی به معنای یک بازی چند وجهی برای خلاصی از فشار روابط نابرابر است. اما امتیازات این چنینی به اروپا به اندازه‌ای نیست که بتواند حجم فشار بالا را کاهش دهد.

در شرایط فعلی با توجه به آنچه راجع به مذاکرات گفته می‌شود به نظر می‌رسد که طرف‌های ذی نفع از جمله ایران، روسیه، چین و غربی‌ها دیگر چندان تمایلی برای به سرانجام رساندن مذاکرات ندارند. توافق سه جانبه نشان داده که ما تعهداتی را در منطقه قبول می‌کنیم که ثبات منطقه‌ای بهتر شود. چین و روسیه نیز از ابتدای مذاکرات هسته‌ای با آن همراهی نداشتند و بعید است که امروز با روابط فعلی رضایت دهند ایران به سمت سلاح هسته‌ای برود.

بنابراین غربی‌ها به شکل دوفاکتو از تفاهمات ایران با روسیه و چین به این جمع بندی رسیدند که رفتن ایران به سمت بمب جدی نیست. البته ممکن است این موضوع را چینی‌ها نیز مستقیم به اروپایی‌ها اطلاع داده باشند. ممکن است در ادامه اتفاقات دیگری نیز درباره سومین وجه مسائل درباره موضوعات نظامی نیز رخ دهد. به این دلایل آمریکا و اروپا به اهدافی که در برجام به دنبال آن بودند به شکل غیرمستقیم می‌رسند و انگیزه چندانی برای ادامه مذاکرات ندارند. چراکه در صورت به نتیجه رسیدن مذاکرات باید تحریم‌های هسته‌ای و بانکی ایران برداشته شود و وضعیت اقتصادی کشور تحت تاثیر قرار می‌گیرد. آن‌ها این تعهدات را نمی‌دهند و ما نیز تحت فشارها باقی می‌مانیم اما تعهدات به شرق محکم‌تر از گذشته خواهد بود.

کد خبر 760114 منبع: همشهری آنلاین برچسب‌ها ایران و اروپا وزارت امور خارجه توافق هسته‌ای ایران ایران و آمریکا مذاکرات وین

منبع: همشهری آنلاین

کلیدواژه: ایران و اروپا وزارت امور خارجه توافق هسته ای ایران ایران و آمریکا مذاکرات وین مذاکرات هسته ای توافق هسته ای سوی دیگر شرایط فعلی اروپایی ها بر ایران سه جانبه منطقه ای غربی ها ذی نفع طرف ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.hamshahrionline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «همشهری آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۷۴۱۳۵۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

در سفر رافائل گروسی به تهران موارد اختلافی ایران و آژانس حل خواهد شد؟

به گزارش همشهری آنلاین به نقل از تسنیم، رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اوایل هفته جاری به منظور رایزنی و دیدار با مقامات جمهوری اسلامی ایران و همچنین شرکت در نخستین کنفرانس بین‌المللی علوم وفنون هسته‌ای ایران که در شهر اصفهان برگزار می‌شود، به ایران سفر خواهد کرد.

این سفر با توجه به تحولات و شرایط منطقه و همچنین با توجه به روابط ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و موارد ادعایی آژانس علیه برنامه صلح آمیز هسته‌ای ایران دارای اهمیت خاصی است و می‌تواند در صورت رویکرد فنی و عدم توجه به مسائل سیاسی به اصلاح روند غیرسازنده آژانس در برابر ایران منجر شده و همکاری‌های فی‌مابین را افزایش دهد.

مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در طی سال‌های گذشته بدون توجه به همکاری‌های گسترده ایران با آژانس و اعطای دسترسی به این نهاد برای بازرسی، ادعاهای سیاسی خود علیه برنامه صلح آمیز هسته‌ای ایران را در گزارش‌های فصلی به شورای حکام و همچنین در مصاحبه‌های صورت گرفته با رسانه‌ها مطرح کرده است.

در آخرین گزارش فصلی گروسی به شورای حکام در اسفند ماه سال گذشته نیز رویکرد سیاسی مدیرکل مشهود است که از رویکرد ایران در کاهش همکاری با این آژانس انتقاد کرده و در خصوص مسائلی از جمله پادمان و اصطلاح دو مکان باقی مانده، توقف اجرای کد اصلاحی ۳.۱ و همچنین بازرسی‌ها ادعاهای قبلی را تکرار کرده است.

موضوع مربوط به اصطلاح «دو مکان» و اسناد غیرمعتبر

سال ۱۳۹۸ آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بر اساس یک سری اسناد مجهول الهویه و غیر معتبر که توسط رژیم صهیونیستی منتشر شده بود، ادعایی را علیه ۴ مکان مطرح کرد و ادعا کرد ایران در ۴ منطقه ورامین، تورقوزآباد، آباده (مریوان) و آزمایشگاه جابر بن حیان غنی سازی یا اعمال خارج از پادمان انجام شده است.

طی مذاکرات و رایزنی‌ها موضوع آزمایشگاه جابر بن حیان در نتیجه همکاری ایران مطابق با بند ۷.۶ گزارش آژانس بسته شده است و همچنین پس از سفر گروسی در اسفند ماه ۱۴۰۱ به تهران و مذاکرات انجام شده پرونده مربوط به آباده نیز بسته شد. در گزارش مدیرکل به شورای حکام در خرداد سال ۱۴۰۲ آمده است که بازرسان تحقیقات خود را در مورد آثار اورانیوم در مریوان، در نزدیکی شهر آباده، در حدود ۵۲۵ کیلومتری جنوب شرقی تهران بسته‌اند.

در آخرین گزارش آژانس به شورای حکام در اسفندماه ۱۴۰۲ دو مکان ادعایی باقی‌مانده آژانس همچنان وجود دارد و گروسی در این گزارش مدعی شد که «ایران توضیحات فنی معتبری برای وجود ذرات اورانیوم با منشأ انسانی در ورامین و تورقوزآباد به آژانس ارائه نکرده و آژانس را از مکان یا مکان‌های فعلی مواد هسته‌ای یا تجهیزات آلوده مطلع نکرده است».

آژانس تاکنون اسناد معتبری در این خصوص ارائه نکرده و صرفا بر اساس اطلاعات ادعایی و مجهول‌الهویه رژیم صهیونیستی در این خصوص، ازریابی‌های خود را انجام داده است. ایران نیز در پاسخ به این ادعا به صراحت بیان کرده که هیچ مکانی که باید تحت موافقت‌نامه پادمان جامع (CSA) اعلام شود، وجود ندارد؛ از جمله از طریق یادداشت‌های توضیحی INFCIRC/۱۱۵۹ مورخ ۲۳ نوامبر ۲۰۲۳، INFCIRC/۱۱۳۱ مورخ ۱۴ سپتامبر ۲۰۲۳، INFCIRC/۹۹۶ مورخ ۷ ژوئن ۲۰۲۲ و INFCIRC/۹۶۷ مورخ ۳ دسامبر ۲۰۲۱ که توسط ایران ارسال شده است.

در یادداشت توضیحی ایران در اسفند ماه سال گذشته نیز تاکید شده که در خصوص "ورامین"، هیچ مکان اعلام نشده‌ای (که اعلام آن) طبق موافقت‌نامه پادمان جامع (CSA) الزامی باشد، وجود نداشته است.

ایران در این یادداشت نوشت: «ادعای وجود "کارخانه در مقیاس آزمایشی اعلام نشده که بین سال‌های ۱۹۹۹ تا ۲۰۰۳ مورد استفاده قرار می‌گرفته است" فاقد اطلاعات موثق و اسناد معتبر تأیید شده، بلکه مبتنی بر اسناد جعلی و غلط ارائه شده توسط یک نهاد معلوم‌الحال است. ارجاع آژانس صرفاً به تصاویر ماهواره‌ای بی‌کیفیت برای ارزیابی اینکه «... کانتینرهای خارج شده از ورامین در نهایت به تورقوزآباد منتقل شدند...» کافی و صحیح نیست، زیرا هزاران کانتینر مشابه در سراسر کشور در حال حرکت هستند. ادعای جابجایی یک کانتینر از مکانی به مکان دیگر، نمی‌تواند تنها با تصاویر ماهواره‌ای کم کیفیت طرح و پیگیری شود.»

ایران همچنین در خصوص تورقوزآباد نیز با بیان اینکه هیچ سند معتبری تاکنون ارائه نشده است، در یادداشت توضیحی خود تصریح کرد: «ارزیابی آژانس براساس اطلاعات و شواهد معتبر نیست. تورقوز آباد در واقع یک مکان صنعتی است که شامل انواع انبارها و اماکن نگهداری مواد شوینده، مواد شیمیایی، مواد غذایی، پارچه و منسوجات، لاستیک و قطعات خودرو، لوله و اتصالات و برخی ضایعات صنعتی است. این مکان در چنین منطقه‌ای مناسب برای انبار مواد هسته‌ای نیست. در مورد فرض نادرست آژانس مبنی بر بیرون بردن کانتینرها به شکل دست نخورده از این مکان نیز اطلاعاتی که اثبات می‌کند فرض آژانس صحیح نیست قبلاً به آژانس ارائه شده است.»

ایران توضیحات فنی خود در خصوص این ادعاها را در گزارشاتی مختلف به آژانس ارائه کرده اما رویه سیاسی در این نهاد بین‌المللی و تحت تاثیر قرار گرفتن توسط رژیم صهیونیستی تاکنون باعث شده که با وجود اینکه هیچ سند معتبر مبنی بر تخلف ایران در طی این سال‌ها وجود ندارد، این موارد ادعایی توسط آژانس بسته نشود.

ایران به طور داوطلبانه به آژانس اجازه دسترسی اعطا کرده و اطلاعات و توضیحاتی در مورد این مکان‌ها به آژانس ارائه کرد. این در حالی بود که آژانس اسناد معتبری را در رابطه با ادعای خود درباره «مواد هسته‌ای اعلام‌نشده و فعالیت‌های مرتبط هسته‌ای» به ایران ارائه نکرد و ایران هرگز موظف نبوده است که اسناد غیرمعتبر و ساختگی را به‌عنوان اطلاعات مرتبط با پادمان در نظر بگیرد و به درخواست‌های آژانس پاسخ دهد. با این حال، متأسفانه آژانس تمامی اسناد ساختگی و اطلاعات جعلی ارائه شده توسط رژیم اسرائیل را معتبر می‌داند. این امر باعث شده است که آژانس بر این اساس ارزیابی اشتباه و نتیجه‌گیری غیرقابل اعتمادی داشته باشند.

کد اصلاحی ۳.۱ و توقف اجرای آن توسط ایران

به دنبال خروج غیرقانونی آمریکا از برجام و ناتوانی اتحادیه اروپا و سه کشور اروپایی آلمان و فرانسه و انگلستان در اجرای تعهدات خود، ایران بر اساس بندهای ۲۶ و ۳۶ برجام، تمام اقدامات شفاف‌ساز داوطلبانه فراتر از موافقت‌نامه پادمان جامع خود از جمله اجرای کد اصلاحی ۳.۱ (همان‌طوری که در بند ۶۵ پیوست برجام مشخص شده است) را متوقف کرد.

پس از این عمل ایران، آژانس نیز با انتقاد از توقف موقتی اجرای کد ۳.۱ توسط ایران، آن را عدم اجرای موافقتنامه پادمان تلقی کرد. گروسی نیز در گزارشات و مصاحبه‌های خود سعی کرد ایران را ناقض توافقات بداند. وی در در نشست افتتاحیه شورای حکام آژانس در خصوص برنامه هسته‌ای ایران مدعی شد: «ایران همچنین نیاز به اجرای کد اصلاحی ۳.۱ دارد که یک تعهد قانونی برای ایران است. این مسائل پادمانی باقیمانده ناشی از تعهدات ایران ذیل توافقنامه پادمان جامع است و باید حل و فصل شود تا آژانس در موقعیتی باشد که تضمین دهد برنامه هسته‌ای ایران منحصراً صلح آمیز است.»

مسئله‌ای که آژانس فراموش کرده این است که تصمیم ایران برای توقف اجرای تعهدات خود تحت برجام کاملاً مطابق با حقوق ذاتی آن طبق بندهای ۲۶ و ۳۶ برجام و در پاسخ به خروج غیرقانونی آمریکا از برجام بود و این واقعیت آشکار نمی‌تواند مبنایی برای آژانس و دیگر کشورهای غربی برای خواسته‌های فراتر از ان‌پی‌تی و همچنین خودداری از انجام تعهدات خود باشد.

کد ۳.۱ جزء لاینفک ترتیبات فرعی موافقتنامه‌های پادمان جامع آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با کشورهای غیر هسته‌ای طرف معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) است. این آیین نامه از دولت‌ها می‌خواهد که در مورد تاسیسات جدید به طور معمول حداکثر ۱۸۰ روز قبل از بارگذاری مواد هسته‌ای به آژانس گزارشاتی ارائه شود.

مدیرکل آژانس در این خصوص مدعی است که مبنای قانونی پذیرش کد اصلاحی ۳.۱ از سوی ایران، ماده ۳۹ موافقت‌نامه پادمان است و قانونی بودن یا غیرقانونی بودن تصمیم ایران مبنی بر توقف اجرای این آیین‌نامه باید بر اساس مفاد این ماده ارزیابی شود.

اما ماده ۳۹ در مورد تعلیق اجرای آیین نامه ساکت است و به طور خاص به توقف اجرای قانون اشاره نکرده است. بنابراین، برای ارزیابی اینکه آیا توقف اجرای کد اصلاحی ۳.۱ توسط ایران نقض تعهدات بین‌المللی این کشور است، بررسی اسناد حقوقی مربوط به غیر از موافقتنامه پادمان ضروری است.

نکته مهم دیگر این است که این بند ۶۵ برجام بود که ایران را ملزم به اجرای مجدد کد اصلاحی پس از سال ۲۰۱۵ کرد. برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) در واقع شرایطی را فراهم می‌کند که تحت آن ایران می‌تواند تعهدات خود از جمله تعهد به اجرای کد اصلاحی ۳.۱ را به حالت تعلیق درآورد. به طور خاص، بندهای ۲۶ و ۳۶ برجام شرایطی را که اجازه چنین تعلیقی را می‌دهد، بیان می‌کند. ایران، متعاقب اعمال مجدد تحریم‌ها توسط ایالات متحده در سال ۲۰۱۸ و عدم پایبندی امضاکنندگان اروپایی به تعهدات خود در برجام، به تدریج تعهدات برجامی خود را کاهش داد و در فوریه ۲۰۲۱، اجرای کد اصلاحی ۳.۱ را متوقف کرد.

در نتیجه، توقف اجرای کد اصلاحی توسط ایران با تعهدات برجام همسو بوده و نقض آن محسوب نمی‌شود. برجام، به عنوان یک توافق عمومی و جزء لاینفک قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد (۲۲۳۱)، بر اساس ماده ۱۰۳ منشور سازمان ملل متحد، بر سایر معاهدات از جمله موافقتنامه‌های پادمان اولویت دارد. همانطور که در بالا ذکر شد، برجام، تحت شرایط خاصی، کاهش و تعلیق تعهدات برجامی ایران از جمله تعهد این کشور به اجرای کد اصلاح شده را مجاز دانسته و مدیرکل آژانس نمی‌تواند در ارزیابی قانونی یا غیرقانونی بودن تعلیق این موضوع را نادیده بگیرد.

این کشور ایران نبود که توقف اجرای این کد را آغاز کرد. در عوض، این اقدامات خصمانه برخی از دولت‌ها بود که ایران را مجبور به توقف اجرای این قانون در سال ۲۰۰۷ و بار دیگر در سال ۲۰۲۱ کرد. تعلیق اجرای کد اصلاحی پیامد مستقیم شکست برخی کشورها در پایبندی به تعهدات خود در برجام است. اگر این کشورها نقض‌های خود را اصلاح کنند و مسئولیت‌های خود را از سر بگیرند، ایران آماده است تا پاسخ متقابل را بدهد.

مسئله بازرسان آژانس

۲۵ شهریور ماه ۱۴۰۲ بود که خبری توسط آژانس مبنی بر اینکه برخی از بازرسان این نهاد توسط ایران لغو انتصاب شده‌اند، منتشر شد. ایران ۸ بازرس فرانسوی و آلمانی آژانس را براساس حقوق حاکمیتی مصرح در ماده ۹ موافقتنامه جامع پادمان بین ایران و آژانس ( INFCIRC ۲۱۴) و در پی سوءاستفاده‌های سیاسی سه کشور اروپایی در جلسه شورای حکام لغو انتصاب کرد.

ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه پس از این لغو انتصاب اعلام کرد: متأسفانه سه کشور اروپایی و آمریکا به رغم تعامل مثبت، سازنده و مستمر جمهوری اسلامی با آژانس، با زیاده‌خواهی و با هدف تخریب فضای همکاری ایران و آژانس، از فضای شورای حکام برای مقاصد سیاسی خود سوءاستفاده کردند. ایران پیشتر نسبت به عواقب این گونه سوءاستفاده‌های سیاسی از جمله تلاش برای سیاسی کردن فضای آژانس هشدار لازم را داده بود.

بعد از این عمل متقابل ایران، آژانس واکنش نشان داد و گروسی نیز در گزارشات و مصاحبه‌های خود با انتقاد از این لغو انتصاب مدعی شد که عمل ایران اجرای عادی فعالیت‌های راستی آزمایی آژانس در ایران را متاثر می‌کند. وی در بیانیه ۱۶ سپتامبر خود در این باره نوشت: «تجربه نشان می‌دهد که حذف/ اخراج/طرد بازرسان آژانس بر دستور کار( وظیفه) اساسی آژانس در راستی آزمایی تأثیر می‌گذارد و روشی برای کار همکارانه نیست.»

آژانس بین‌المللی انرژی اتمی , سازمان انرژی اتمی ایران , برجام , مذاکرات هسته ای , محمد اسلامی , مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ,

در بحث لغو انتصاب بازرسان آژانس گروسی باید به جای فرافکنی به اصل موضوع بپردازد. وی مدعی است که ایران بر اساس ملیت بازرسان آنان را اخراج کرده و نباید انتصاب آنان را لغو می‌کرد. این در حالی است که طبق قانون ایران حق دارد نه تنها قبل از انتصاب بازرسان بلکه حتی بعد از آن نیز انتصاب آنان را لغو نماید.

براساس توافق نامه جامع پادمانی کشورهای عضو حق دارند از پذیرش یک یا گروهی از بازرس‌ها که آنها را فاقد صلاحیت تشخیص دادند، اجتناب کنند یا ماموریت شان را کان لم یکن فرض و یا نیمه تمام بگذارند و اعمال این حق هیچ نیازی به حصول یا وجود شرایط خاصی ندارد و کشور کاملا مختار است.

براساس بند یک ماده ۹ توافقنامه جامع پادمانی، آژانس باید رضایت ایران را برای بازرسان پیشنهادی خود دریافت نماید. همچنین براساس بند دو همان ماده چنانچه ایران چه در زمان پیشنهاد بازرس یا هر زمان دیگری پس از انتخاب یک بازرس با آن مخالف باشد، آژانس باید بازرس یا بازرسین دیگری را به دولت ایران پیشنهاد نماید. براساس بند سه ماده مزبور چنانچه در اثر خودداری مکرر دولت ایران از قبول بازرسین پیشنهادی آژانس، اجرای بازرسی بر طبق موافقتنامه دچار وقفه گردد، این مخالفت باید از طرف مدیرکل آژانس به شورای حکام ارجاع داده شود. با توجه به متن صریح موافقتنامه جامع پادمانی ایران می‌تواند بدون هرگونه توضیحی و در هر زمانی که بازرس یا بازرسینی را فاقد صلاحیت تشخیص داد از پذیرش آنها اجتناب کند و آژانس باید بازرس یا بازرسین دیگری را جایگزین نماید.

براساس گزارش‌های منتشر شده بخش پادمان، آژانس برای انجام وظائف پادمانی در چارچوب‌های مختلف پادمانی از خدمات حدود ۴۰۰ بازرس از ۸۰ ملیت مختلف از کشورهای عضو بهره می‌برد. از این تعداد حدود ۱۲۰ بازرس برای انجام بازرسی و راستی آزمایی فعالیت‌های هسته‌ای درچارچوب تعهدات پادمانی ذیل توافقنامه جامع پادمانی کشور جمهوری اسلامی ایران منصوب شده‌اند. یعنی چیزی حدود یک سوم کل تعداد بازرس‌های آژانس. پس از لغو انتصاب ۸ بازرس نیز ایران ۱۴ بازرس جدید آژانس را پذیرفت و آژانس هیچ اشاره‌ای به این انتصاب‌های جدید نکرد و این رویکرد آژانس حرفه‌ای نیست!

در بیانیه گروسی در این خصوص همچنین لغو انتصاب بازرسان را مسبوق به سابقه دانسته اما اگر موضوع مسبوق به سابقه است و قبلا نیز چنین شرایطی رخ داده بود چرا آژانس با توجه به سوابق قبلی پیش بینی لازم را برای جلوگیری از وقوع مجدد چنین رویدادی در پیش نگرفته بود؟ با توجه به گزارش‌های موجود در سال ۲۰۰۷ نیز ایران از پذیرش ۳۸ بازرس احتراز کرد ولی دو طرف در ادامه به توافق رسیدند و آژانس نیز در انجام وظایف‌اش با مشکلی مواجه نشد. بنابراین رویکرد و وقایع اخیر را می‌توان ناشی از ناتوانی فنی آژانس ( در تامین نیروی انسانی متبحر کافی) و هم ناشی از ضعف در انجام مذاکرات و تعامل با کشور عضو دانست.

مدیرکل بدون توجه به حقوق ذاتی کشور عضو و طی سال‌ها بی‌توجهی به وظایفی که بر عهده آژانس برای انجام موثر اقدامات پادمانی و بهره گیری از تجربیات قبلی در تعاملات با کشور و نیز استفاده موثر از کلیه منابع از جمله نیروی انسانی متخصص آن شده است، موضوعی را که جزء حقوق کشور عضو است را مبنایی برای فرار از پاسخگویی مناسب به اعضا قرار داد.

آژانس به جای مذاکره با کشور عضو و معرفی بازرس‌های جدید مکررا از ایران -برخلاف مفاد ماده ۹ -درخواست می‌کند که در تصمیم‌اش تجدیدنظر کند و با طرح موضوع در مجامع مختلف در صدد استفاده از موضوع به عنوان ابزاری برای اعمال فشار سیاسی بر کشور است.

در واقع آژانس به جای حل فنی موضوع به دنبال بهره گیری از شرایط سیاسی دنیا و حل آن از طریق سیاسی است که خارج از صلاحیت فنی آن است. این نحوه عملکرد آژانس که برخلاف متن توافقنامه جامع و سازوکارهای به رسمیت شناخته شده در آن است.

فرجام سخن

اکنون با سفر گروسی به ایران و رایزنی با مقامات جمهوری اسلامی این فرصت فراهم است که همکاری‌های ایران و آژانس افزایش یابد. این رویکرد آژانس که خواسته یا ناخواسته در سمت و سوی منافع مقطعی گروهی از کشورهای غربی است می‌تواند منجر به کاهش اعتبار فنی آژانس شود. سفر پیش رو بستر مناسبی برای گسترش تعاملات ایران و آژانس است و این اتفاق جز با مذاکرات فنی و همچنین عدم سیاسی کاری محقق خواهد شد.

اکنون امیدواری برای همکاری‌های بیشتر ایران و آژانس و حل و فصل ابهامات وجود دارد. دولت جمهوری اسلامی ایران بارها حسن نیت خود را نشان داده و آژانس بین المللی انرژی اتمی نیز باید در مقابل همکاری‌های ایران، رویکرد متقابل و سازنده داشته باشد.

نکته قبل توجه این است که باید راز موفقیت ایران را در پیگیری همزمان افزایش قدرت هسته‌ای کشورمان در کنار توجه به تعاملات و مذاکرات فنی با آژانس دانست. پیشرفت‌های فنّی ایران در حوزه‌های مختلف هسته‌ای به ویژه غنی‌سازی نشان می‌دهد که علیرغم فشارهای مختلف تحریمی و حتی خرابکاری، این حرکت پرشتاب متوقف یا کند نشده است.

آژانس بین‌المللی انرژی اتمی , سازمان انرژی اتمی ایران , برجام , مذاکرات هسته ای , محمد اسلامی , مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ,

یکی از فرصت‌های مناسب در این سفر شرکت گروسی در اجلاس کنفرانس بین‌المللی علوم و فنون هسته‌ای ایران است. کنفرانسی که کاملا جنبه علمی و تحقیقاتی دارد و می‌تواند تصویر مناسبی از علم هسته‌ای و همچنین فعالیت صلح آمیز ایران به جهان مخابره کند.

طبق گفته محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی حدود ۴۷۷ مقاله تاکنون برای این کنفرانس ارائه شده است.

نخستین کنفرانس بین‌المللی علوم و فنون هسته‌ای ایران روز دوشنبه ۱۷ اردیبهشت آغاز می‌شود و قرار است در افتتاحیه آن محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی سخنرانی کند.

کد خبر 849042 برچسب‌ها رافائل گروسی هسته‌ای - آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خبر ویژه